Planlı Eskitme

Hiç düşündünüz mü o ilk günler dünyanın en hızlı cihazı olan telefonunuz neden yavaşlamaya ve sizi delirtmeye başladı?

Ya da neden sürekli çoraplarınız yırtılıyor ve evinizde onlarca kullanmadığınız delik çorap var?

Hatta neden daha 2 kış önce aldığınız o pahalı ayakkabılar bu kış patlamış durumda?

İşte bütün bunların cevabı planlı eskitme!

Üretim ve tüketim bir döngünün içinde. Yeni bir ürün çıkıyor, insanlar alıyor, ürün eskiyor ve insanlar bu ürüne ihtiyaç duyup tekrar aynı ürünü almak istiyor ve ürün tekrar üretiliyor.

Peki üretim ve tüketim kavramları bu kadar masum mu? “İhtiyaç” dediğimiz şeyler gerçekten ihtiyacımız mı? Gelin iki örneğe beraber bakalım.

Birinci örnek 117 yıldır yanan bir ampul! Şaşırtıcı değil mi? 1901’den beri açık olan bu ampul Kaliforniya’da bir itfaiye istasyonunda bulunuyor. Edison, ampulü icat ettikten sonra bir firma bu ampulü geliştirmiş. Buna göre bir ampulün ömrü ortalama insan ömründen uzun olabiliyormuş. Fakat bu durum 1940’larda alınan bir kararla değiştirilmiş. Ampul üreticileri en fazla 1000 saat yanan ampuller üretmeye başlamış ve bundan daha uzun ömürlü ampul üretilmemesi yönünde bir karara varmışlar. Böylece icat edildiği dönemde bile yaklaşık 1800 saat olan bir ampulün ömrü 1940’lara gelindiğinde 1000 saate inmiş. Peki neden? Tabii ki üretimin ve büyük pazarların devamlılığı için!

İkinci örnek ise yine bir icat üzerin, naylon! Dünyanın ilk sentetik tekstil ürünü. Bu ürün birçok yerde kullanılmaya başlanmış ve bunlardan biri de kadın çorabı. İlk kadın çorapları o kadar kaliteli ve sağlammış ki araba çekerken bile kullanılabilecek güçteymiş. Eskimiyorlar, yırtılmıyorlar ve çöp olmuyorlarmış. Fakat bu çorapları üreten aynı firma daha sonra mühendislerine bu çorapları inceltmeleri için araştırma yapmalarını söylemiş. Giderek daha zayıf, daha dayanıksız çoraplar üretmeye başlamışlar. Neden mi? Çünkü insanların tekrar tekrar aynı ürünü satın almaları için!

Telefonların, ampullerin ve çorapların ve bunlar gibi birçok ürünün ömrünün kısa olması o kadar da kötü bir şey mi? “Talep arz dengesinde talep arttıkça fiyatlar düşüyor ve böylece daha ucuza bu ürünleri alıyoruz. Bunun neresi kötü?” diyebilirsiniz.

O zaman bir de şu gözle bakın lütfen “bir yıllık ürün üretmek” demek bir yıl sonrası için çöp üretmek demek aynı zamanda.

Kısacası siz bir ürün alırken aslında çöp olacak bir şey alıyorsunuz.