Zarf-Fiil Eki “-ken”

Türkçede -ken zarf-fiil ekini kullanarak fiil, isim ve sıfatları zaman zarflarına dönüştürüyoruz. -ken zarf-fiil ekinin fiillerle, isimlerle ve sıfatlarla olmak üzere üç farklı kullanımı vardır.

Geniş zaman ile kullanımda ken zarf-fiil eki, fiile geniş zaman eki ile birlikte eklenir. Bir yüklemin gerçekleşme zamanı olarak bir fiilin devam ettiği zamanı vermek için bu yapıyı kullanıyoruz.

 

Kitap okurken rahatsız edilmekten hoşlanmıyorum.

Dün gece eve gelirken yolda bir trafik kazası oldu.

Her sabah okula giderken mutlaka bir kahve alırım.

Kedimle oynarken her şeyi unuturum.

Biz film izlerken o ders çalışıyordu.

​

Not: (I)r+ken = yorken

Kitap okuyorken rahatsız edilmekten hoşlanmıyorum.

Dün gece eve geliyorken yolda bir trafik kazası oldu.

Her sabah okula gidiyorken mutlaka bir kahve alırım.

Kedimle oynuyorken her şeyi unuturum.

Biz film izliyorken o ders çalışıyordu.

 

Gelecek zaman ile kullanımda ken zarf-fiil eki, fiile gelecek zaman eki ile birlikte eklenir. Yüklemin, bir başka fiilin gerçekleşmesinden önce ya da gerçekleşmesine yakın bir zamanda gerçekleştiğini söylemek için bu yapıyı kullanıyoruz.

Arkadaşıma her şeyi anlatacakken yanımıza birileri geldi ve konuşamadık.

Her şeyi hazırladım ama tezimi verecekken jürimdeki hocalar tatile çıktı.

Doktora yapmak için Londra’ya gidecekken aşık oldu ve bütün planlarını iptal ederek evlendi.

​

Duyulan geçmiş zaman ile kullanımda ken zarf-fiil eki, fiile duyulan geçmiş zaman eki ile birlikte eklenir. Bir fiilin, gerçekleşmesinin / gerçekleşeceğinin başka yüklemin gerçekleşmesine fırsat vermesi durumunda bu yapıyı kullanıyoruz.

Yurt dışına çıkmışken bir cep telefonu alayım.

Okula sınava gelmişken kütüphaneye uğrayıp yeni ödünç kitaplar aldım.

Hazır buluşmuşken sahilde biraz yürüyelim mi?

​

İsimlerle birlikte kullanımda ken zarf-fiil eki, yer isimlerine bulunma hali eki (-DA) ile birlikte eklenir. Yüklemin gerçekleşme zamanını verir.

Tatildeyken parayı düşünmem.

Misafirler, ben işteyken gelmiş.

Trafikteyken sinirlerinizi kontrol etmeyi öğrenmelisin.

​

Sıfatlarla birlikte kullanımda ken zarf-fiil eki, sıfatlara başka herhangi bir ek olmaksızın eklenir. Yüklemin gerçekleşme zamanını verir.

Çok zayıflaşmışsın. Ama bence şişmanken daha güzeldin.

Eşim sinirliyken asla sesimi çıkaramam çünkü sonrasında işler daha da kötüye gidiyor.

Yemeği sıcakken yemekten hoşlanmıyorum.